Przemysł to dział gospodarki narodowej, który zajmuje się pozarolniczą produkcją materialną, czyli wydobywaniem zasobów przyrody i ich przetwarzaniem w celu zaspokojenia potrzeb ludzi. Przemysł jest jednym z głównych źródeł dochodu narodowego i rozwoju społeczno-gospodarczego. Przemysł tworzy miejsca pracy, dostarcza energię, surowce i towary, wpływa na kształtowanie środowiska naturalnego i kulturowego, oraz stymuluje postęp techniczny i naukowy.
Przemysł można podzielić na różne sekcje, rodzaje, grupy i gałęzie, w zależności od kryteriów klasyfikacji. Najczęściej stosuje się następujące podziały:
- Sekcje przemysłu: wydobywczy (pozyskiwanie surowców mineralnych), przetwórczy (przekształcanie surowców w produkty gotowe lub półfabrykaty), budowlany (wznoszenie obiektów budowlanych), usługowy (świadczenie usług związanych z produkcją lub konsumpcją).
- Rodzaje przemysłu: ciężki (wielkoskalowa produkcja o dużej wartości i masie jednostkowej, np. hutnictwo, energetyka), lekki (małoskalowa produkcja o niskiej wartości i masie jednostkowej, np. włókiennictwo, spożywczy), wysokotowarowy (produkcja o wysokiej wartości dodanej i niskim zużyciu surowców i energii, np. elektronika, farmacja), niskotowarowy (produkcja o niskiej wartości dodanej i wysokim zużyciu surowców i energii, np. cementownia, cegielnia).
- Grupy przemysłu: paliwowo-energetyczny (produkcja paliw i energii), metalurgiczny (produkcja metali i stopów), elektromaszynowy (produkcja maszyn i urządzeń), chemiczny (produkcja substancji chemicznych i wyrobów z nich), materiałów budowlanych (produkcja materiałów służących do budowy obiektów), szklarski i ceramiki szlachetnej (produkcja szkła i porcelany), drzewno-papierniczy (produkcja wyrobów z drewna i papieru), lekki (produkcja wyrobów włókienniczych, odzieżowych, skórzanych i spożywczych).
- Gałęzie przemysłu: to poszczególne rodzaje produkcji w ramach danej grupy przemysłu, np. przemysł węglowy, przemysł samochodowy, przemysł farmaceutyczny.
Lokalizacja przemysłu zależy od wielu czynników, takich jak dostępność surowców, rynków zbytu, siły roboczej, infrastruktury transportowej i komunikacyjnej, warunki klimatyczne i geograficzne, poziom rozwoju technicznego i naukowego, polityka gospodarcza państwa, tradycje historyczne i kulturowe. Przemysł tworzy okręgi przemysłowe, czyli skupiska zakładów produkcyjnych o podobnym lub różnym profilu działalności.
Rozwój przemysłu w Polsce można podzielić na kilka faz:
- Faza przedindustrialna (do połowy XIX wieku) – dominacja rolnictwa i rzemiosła, niewielkie znaczenie wydobycia soli i rud metali.
- Faza industrializacji (druga połowa XIX wieku – I wojna światowa) – rozwój hutnictwa, górnictwa, włókiennictwa, maszynowego, chemicznego i spożywczego, głównie na terenach zaboru pruskiego i rosyjskiego.
- Faza międzywojenna (1918–1939) – odbudowa i rozbudowa przemysłu po I wojnie światowej, rozwój przemysłu naftowego, elektrotechnicznego, lotniczego i motoryzacyjnego, nierównomierny rozwój regionalny.
- Faza powojenna (1945–1989) – odbudowa i rozbudowa przemysłu po II wojnie światowej, upaństwowienie i scentralizowanie gospodarki, rozwój przemysłu ciężkiego, energetycznego, chemicznego i zbrojeniowego, kryzys gospodarczy w latach 70. i 80.
- Faza transformacji (od 1989) – prywatyzacja i restrukturyzacja przemysłu, integracja z Unią Europejską, rozwój przemysłu wysokotowarowego, usługowego i innowacyjnego, zmniejszenie znaczenia przemysłu ciężkiego i lekkiego.
Najważniejsze okręgi przemysłowe w Polsce to:
- Górnośląski Okręg Przemysłowy – największy i najstarszy okręg przemysłowy w Polsce, zlokalizowany na Górnym Śląsku i Zagłębiu Dąbrowskim. Dominuje tu przemysł paliwowo-energetyczny (węglowy, paliwowy), metalurgiczny (hutnictwo żelaza i stali), maszynowy (środków transportu, górniczy), chemiczny (nawozowy, tworzyw sztucznych) i spożywczy (piwowarski).
- Warszawski Okręg Przemysłowy – drugi co do wielkości okręg przemysłowy w Polsce, zlokalizowany w Warszawie i okolicach. Dominuje tu przemysł elektromaszynowy (elektrotechniczny, elektroniczny), chemiczny (farmaceutyczny, kosmetyczny), lekki (włókienniczy, odzieżowy), spożywczy (cukierniczy, mięsny) i poligraficzny.
- Krakowski Okręg Przemysłowy – trzeci co do wielkości okręg przemysłowy w Polsce, zlokalizowany w Krakowie i okolicach. Dominuje tu przemysł paliwowo-energetyczny (węglowy, gazowy), metalurgiczny (hutnictwo metali nieżelaznych), chemiczny (nawozowy, tworzyw sztucznych), maszynowy (elektromaszynowy, precyzyjny) i spożywczy (tytoniowy).